[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Maciej Borsa
GOSPODARKA I POLITYKA
PRZESTRZENNA
skrypt dla studentów
Wyższej Szkoły Społeczno-Ekonomicznej
w Warszawie
część pierwsza:
GOSPODARKA PRZESTRZENNA
Warszawa, luty 2004
© WYŻSZA SZKOŁA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA
UL. KASPRZAKA 29/31
01-234 WARSZAWA
TEL. (0-22) 877-07-22, 877-07-26
2
SPIS TREŚCI
WSTĘP ...................................................................................................... 5
PODSTAWY TEORETYCZNE GOSPODARKI
PRZESTRZENNEJ
...................................................................... 7
POJĘCIE PRZESTRZENI ....................................................................... 7
GOSPODARKA PRZESTRZENNA JAKO DZIAŁALNOŚĆ
PRAKTYCZNA ...................................................................................... 10
Rys historyczny ............................................................................... 10
Interdyscyplinarny charakter gospodarki przestrzennej ................... 15
Praktyczny wymiar gospodarki przestrzennej .................................. 19
GOSPODARKA PRZESTRZENNA
JAKO DYSCYPLINA NAUKOWA ....................................................... 23
Przestrzeń w teorii ekonomii ........................................................... 23
Rozwój teorii gospodarki przestrzennej ........................................... 25
Regionalistyka ................................................................................ 31
KOMPONENTY PRZESTRZENI
................................... 34
DZIEDZICTWO PRZYRODNICZE I KULTUROWE ........................ 34
Środowisko przyrodnicze ................................................................ 34
Dziedzictwo kulturowe .................................................................... 46
Krajobraz ....................................................................................... 54
3
PROCESY ROZWOJU PRZESTRZENNEGO ..................................... 58
Cechy przestrzeni ........................................................................... 58
Struktura przestrzeni....................................................................... 61
Mechanizmy rozwoju przestrzennego .............................................. 65
WSPÓŁCZESNY PARADYGMAT
GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ
.............................. 70
CYWILIZACJA INFORMACYJNA...................................................... 71
Globalizacja ................................................................................... 72
Polaryzacja .................................................................................... 74
Decentralizacja .............................................................................. 76
ROZWÓJ ZRÓWNOWAŻONY ............................................................ 79
Geneza koncepcji ............................................................................ 80
Przesłanki wdrażania...................................................................... 84
Wymiar praktyczny ......................................................................... 86
BIBLIOGRAFIA ..................................................................................... 91
4
WSTĘP
Gospodarka i polityka przestrzenna są dziedzinami, które dotyczą bezpo-
średnio każdego człowieka, co nie znaczy, że każdy zdaje sobie z tego sprawę.
Poszczególni ludzie, gospodarstwa domowe, podmioty gospodarcze, organy
władzy publicznej różnych szczebli, a także część organizacji międzynarodo-
wych – każdy z tych podmiotów w jakimś zakresie, mniej lub bardziej świa-
domie, gospodaruje w przestrzeni.
Każdy z tych podmiotów stara się dla swej działalności znaleźć właściwe
miejsce w przestrzeni i przystosować je do własnych celów. Jednocześnie
jednak, czyniąc to, wpływa na warunki, w których żyją i funkcjonują inni.
Mogą to być oddziaływania pozytywne, jak np. oferowanie pewnych usług,
lub oddziaływania negatywne, np. szkodliwy wpływ tej działalności na środo-
wisko.
Z drugiej strony wynika z tego, że każdy człowiek czy podmiot gospoda-
rujący – jest pod wpływem oddziaływania innych podmiotów. Przy mnogości
podmiotów gospodarczych i ograniczonej dostępności przestrzeni, oddziały-
wania te kumulują się, tworząc tło dla działań poszczególnych jednostek. Cza-
sami wynik tej kumulacji jest korzystny, czasem niekorzystny. W interesie
każdej jednostki leży, aby mogła ona funkcjonować w otoczeniu jak najbar-
dziej korzystnym. Społeczności dążą zatem do tego, aby wpływać na to, by
warunki funkcjonowania różnorodnych podmiotów były możliwie najlepsze w
każdym miejscu w przestrzeni. Niekontrolowana kumulacja niekorzystnych
oddziaływań może prowadzić bowiem do niesprawności funkcjonowania go-
spodarki i do pogorszenia warunków życia ludności.
Gospodarując na danym terenie każdy podmiot oddziałuje na przestrzeń
ale też znajduje się pod wpływem oddziaływania innych podmiotów. Jest też
pod wpływem polityki przestrzennej, prowadzonej przez władze publiczne.
Polityka przestrzenna władz i podejmowane w jej ramach decyzje mogą sprzy-
jać prowadzeniu jego działalności bądź mu tę działalność utrudniać. Polityka
przestrzenna władz wpływa jednak nie tylko na skuteczność działania podmio-
tów gospodarczych. Jej skutki w znaczącym stopniu kształtują tę przestrzeń,
m.in. wpływając na stan środowiska naturalnego. Zatem polityka przestrzenna
w dwojaki sposób oddziałuje na jakość życia: poprzez wpływ na kształt śro-
dowiska geograficznego, oraz poprzez ukierunkowywanie przebiegu procesów
społeczno-gospodarczych.
Jednym z narzędzi polityki przestrzennej jest planowanie przestrzenne.
Opiera się ono na podstawach teoretycznych dostarczanych przez rozmaite
dyscypliny nauki. Jest więc działaniem wielodyscyplinarnym, przygotowują-
cym podstawy do realizacji zadań określonych przez podmioty prowadzące
politykę przestrzenną. Planowanie przestrzenne jest na ogół zaliczane do nauk
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]