[ Pobierz całość w formacie PDF ]
STROŻYTNIRZYMINIE
ŻyciecodziennestarożytnychRzymian
1
Warto zacząć od stwierdzenia wysuniętego przez berberyjskiego
socjologa Ibn-Khaldounaktóryutrzymywałżekoniecznymnastępstwem
rozwojuspołeczeństwludzkichjestwzrostmiastbędącywdużymstopniu
miernikiem rozwoju cywilizacyjnego Jednak żeby mówić o ewolucji i
budowie samego miasta Rzym w żadnym wypadku nie wolno pominąć
sprawy głównej siły napędowej powodującej ów rozwój czyli ludności
rzymskiej.
Niemazagadnienianadktórymnaprzełomiewieków bardziej by
rozprawianoniżsprawazaludnieniastolicyidokładnarozległośćImperium
Rzymskiego. Rzym antyczny, jak wszystkie miasta starożytne greckie i
łacińskie składał się zawsze od czasów legendarnych do końca swojej
historii, zdwóchnierozdzielnychelementówściśleokreślonegoośrodka
miejskiego — Urbs Roma — iterenuwiejskiegoktórybyłznimzwiązany—
Ager Romanus. Niemaoczywiścieżadnegosposobudokładnegooznaczenia
jegokonturówiokreślenialiczbyjegorozproszonejludnościObywatelejego
byliRzymianamizRzymuztegosamegotytułuco cives, zamieszkujący
centrum skupiska. Jednak ci jedynie tworzyli plebs miejskiktórzymieszkali
wewnątrzliniizakreślającejoficjalnieterenwłaściwegoMiasta— Urbs.
OdpoczątkuIwpnedopołowyIwneobserwujemywyraźną
tendencjęustawicznegowzrostuludnościRzymuPóźniejszenasilenietej
tendencji doprowadziło wreszcie do tego że spoistość miasta została
zachwiana. Poczynając od I w p n. e. , kiedy to wybuch wojny ze
sprzymierzeńcamiw91rpnespowodował gwałtownyibezładnynapływ
wszystkich Italików którzy odmówili wyjścia z powstańcami i szukali
schronienia przeciw represjom Wywołało to skok liczby ludności
analogiczny do tego który przed piętnastu laty wyniósł Ateny miejsce
ucieczki Greków z AzjiMniejszej do rządu wielkich stolic europejskich.
Wobec tego że Italia i prowincje rozdzielone zostały pomiędzy rząd
demokratyczny Rzymu aarmiektórestansenatorskizmobilizowałprzeciw
niemu, cenzorowie z r. 86 p. n. e musielizaniechać powszechnego spisu
obywateli Imperium, przystąpilinatomiastdoobliczeniawszystkich kategorii
mieszkańców którzystłoczenibyliwmieścieWynik tej akcji, dokonanej bez
rozróżnianiapłciwynosiłogółem463000głów W trzydzieścilatpóźniej
liczbatawybitniesiąpowiększyłajaktostwierdził Pompejuszktóryw
sierpniu57rpnewziąłnasiebieciężarAnnonypotrafił zorganizować
zmagazynowaniezbożapotrzebnegodowyżywieniaconajmniej 486 000
ludzi. PotryumfieJuliuszaCezaraw45rpnemiałmiejscenowyskok
naprzódktóregozasięguzbrakuliczb, niemożnaobliczyćZnaczeniejego
jednak jestniewątpliweponieważzamiast40lub50tysięcypodopiecznych
zaopatrywanychwzbożew17rpn e. Cezar w 44 r. p. n. e. obdarzył
przywilejemotrzymywaniadarmowegozboża150000ludzi Liczbaludności
wzrastałanadalzapryncypatuAugustagdyż zgodnewskazówkizowego
czasuskłaniająnasdoustaleniacyfrymieszkańcówRzymunaprawiemilion
Statystyki zawarte w „Kronikach lokalnych” z IV w. n. e. powiększająjeszcze
tąliczbę dlaIIwiekukiedytojakzauważonozaludnienieRzymuwzrosło
najbardziejiopierającsięnastreszczeniuNotitiamożnaoszacowaćliczbę
mieszkańców którzy zaludniali 1797 domus i 46 602 insulae. Obecnie
pozostaje stwierdzićżejuż wIIwiekuwktórymRzym prawdopodobnie
zakończyłswójrozwójlubwkażdymraziebardzogoprzyspieszył, miasto
oprócz 50 000 obywateli wyzwoleńców i niewolników rozdzielonych
przynajmniejnatysiącdomus, miałoludnośćrozproszonąwmieszkaniach46
602domówczynszowychktórejliczbawahałasięmiędzy1165050a1677
672mieszkańców
ZjednejstronyzarównoznacznaliczbaludnościRzymujakiwielkość
architekturyorazmarmurowepięknojegobudowlipublicznychzbliżajągodo
wielkichmetropoliiwspółczesnegoZachoduzdrugiejzaś— zagęszczeniena
które skazywał tłumy swoich mieszkańców stłoczonych na nierównym
terenienaprzestrzeniograniczonejprzeznaturęiprzezludziwąskość
splątanychuliczekdotkliwybrakusługmunicypalnychniebezpiecznezatory
ulicznegoruchuupodabniajągodoowychmiastśredniowiecznychktóre
opisująkronikarzeiktórychmalowniczośćtouwodzącątoodpychającąna
przemian zaskakującą szpetotę i bezładną krzątaninę zachowały aż do
naszychczasówniektóremiastamuzułmańskie
NiemożnatakżeukryćfaktużestolicaImperiummusiałaodczuwać
wszystkie złe skutki przeludnienia Jeśli Rzym osiągnął w swoim czasie
rozwójtakolbrzymijeśliRzymkról świataantycznegostałsięwczasach
Trajanamiastemtakrozległymiogromnymżewielkośćjegowprawiaław
zdumieniecudzoziemcówimieszkańcówprowincjipodobniejakwielkość
metropoliiamerykańskiej zadziwia dzisiejsząEuropętoRzymjaksięzdaje
drożejjeszczezapłacił zaswójgigantycznyrozwójborozwójtenostatecznie
goprzytłoczył
JanaBliniuk
Grupa 1
Rok akademicki 2012/2013
 ŻyciecodziennestarożytnychRzymian
2
PrzedRzymemjakojednostkąurbanistycznąstałoogromnewyzwaniektóremiałonaceluprzystosowaniemiasta docodziennychbardziejimniejwygórowanych
potrzebponadmilionamieszkańcówJeśli nawet obszar Rzymu zostałbypowiększonydo 2000hektarówto byłby onjednakitakzbytmałyabywygodnie
pomieścić 1 200 000osóbtymwięcejżeniewszystkieczęścimiastabyły wykorzystane, aninawetnadającesiędowykorzystaniaTrzebaistotniewyłączyć z niego
częściowolicznedzielnicewktórychbudowlepubliczneświątynie, bazylikidokitermycyrkiiteatrybyłyoddaneprzezwładze publiczne jedynie garstce
użytkownikówRzymianiemusielipowetowaćsobietenbrakprzestrzeniprzezzastosowanieśrodkówbędącychrozwiązaniemkrańcowymciasnotęulici
wysokośćdomówToteżRzymcesarskizeswymmonumentalnymprzepychemprzedstawiałstaleiwszędzieobrazpełenkontrastówjegobudynkimieszkalne—
niewygodneazarazemokazałenadmierniewielkieinietrwałe— połączonebyłysplotemwąskichiciemnychuliczekwśródktórychludziedalecyświetlistego
wykwintnegożyciawyższychwarstwspołecznychwiedli swójżywot
Mimo iż Rzym był miastem
olbrzymim kosmopolitycznym i pełnym
różnorodnych głębokich kontrastów
możnasobiejednakdośćłatwowyobrazić
jakwyglądałzwykłydzień„przeciętnego
Rzymianina"Oczywiściewrekonstrukcję
tegorodzajumusiwkraśćsięzwyklewiele
fikcji i dowolności Pominąwszy jednak
pewne odrębności zawodowe oraz
różnicejakiestwarzałynaszczycieiw
dołach hierarchii społecznej bogactwo
multimilionerów i nędza biedaków
istniało pewne wspólne dla wszystkich
minimumstarańzajęćiwolnegoczasu
które odnajdujemy z niewielkimi
odchyleniami w codziennym życiu
większościmieszkańcówRzymu
JanaBliniuk
Grupa 1
Rok akademicki 2012/2013
Plan Rymu(ródło„Wielkiemiatawcorajidi”J
Antoniou)
POCZĄTEKDNIWDOMU
RZYMSKIM
ŻyciecodziennestarożytnychRzymian
3
Rzym cesarskibudziłsiębardzowcześnieobrzaskujeślinieprzed
świtemNaogółRzymianiewstawalibardzowcześniebyłotopowodemtego
żewantycznymmieścieoświetleniesztucznebyłozawszetaknędzneże
zarównobogacijakibiednistaralisięwykorzystaćmożliwiejaknajbardziej
światłodzienne
W biedniejszych dzielnicach czynszówek sen w późniejszych
godzinachuniemożliwiałgwariszumdochodzącyznapełniającychsięulici
placów uderzeniamłotówkotlarzymieszałysiętamzwrzaskiemucznióww
szkołach Było tak nade wszystko w insulach które przeważnie były
otoczone z czterech stron ulicami.
Kamieniceczynszowebyłyjednymiznielicznychbudynkówwstarożytnym
RzymiektórerozwijałysięwpłaszczyźniepionowejNa parterze znajdował
się częstowarsztatalbosklepikwłaścicielaotwartyodnajwcześniejszych
godzin Mieszkania znajdowały się na
wyższychkondygnacjach naktórejprowadziły
schody prosto z ulicy. Przyczymimwyższe
piętrotymuboższystandardimniejwygód -
oświetleniepozostawiające wieledożyczenia,
wadliwe ogrzewanie które przejawiało się
głównie wybrakowanymi kaloryferami, brak
kominówskutkującyrozprzestrzenianiemsię
szkodliwych gazów oraz prymitywne
zaopatrzeniewwodęDoprowadzenie wody
na koszt państwa było przez Rzymian
pomyślane wyłącznie jako urządzenie
użyteczności publicznej przy czym interes
prywatnybyłtujużwzałożeniuwykluczony.
Taki stan rzymskich insuli , fatalne warunki
związanezprymitywnymstanemgospodarki
komunalnejpowodowałżejejmieszkańcywiększośćczasuspędzalipoza
domemprzebywającwnimjedynienocąizadowalającsięjedynienędznymi
murowanymiłóżkamiprzytwierdzonymidościaniprzykrytymisiennikami
Inularymka(ródło„TakżyliludiewCeartwieRymkim” P.Miquel)
Zkoleiludziepochodzącyzwyższychwarstwspołecznychdla
ochrony przed hałasemusuwali sięwgłąbswychmieszkań
izolowanychdziękigrubościmurówizaroślomogrodówktóreje
otaczająLeczituspokójichzakłócały gromadyniewolników
którzymieli zazadaniedbaćoczystośćdomuJuż o wczesnym
świcie na dźwięk dzwonka chmara niewolników, z oczyma
obrzękłymijeszczeodsnuspadała nadomuzbrojonawcałemnóstwo
wiaderścierekdrabinułatwiającychdostępdosufitu
,
miotełekzpióri
szczotek do zamiatania
.
Rozsypywali oninaposadzkę trocinydrzewnektóre
zmiatali następniewrazzpokrywającym je brudem, uzbrojeniwgąbki
Inularymka(ródło„tukabudowania” J.Knothe)
JanaBliniuk
Grupa 1
Rok akademicki 2012/2013
 ŻyciecodziennestarożytnychRzymian
4
przypuszczali szturm do pilastrów gzymsówczyścili froterowali, odkurzali
zhałaśliwymzapałemCzęsto pan domu, któryoczekiwał jakiegośznacznego
gościawstawałranoaby zachęcać wszystkich do pracy.
W odróżnieniu od biedaków tłoczących się w skromnie
wyposażonychpokojachbogacizamieszkującyprywatnedomumieli do
dyspozycji znaczną przestrzeń która dzieliła się na poszczególne
pomieszczeniaozróżnicowanychfunkcjach Swoje domostwa traktowali jako
miejscareprezentacyjneświadcząceomajątkuipozycjispołecznejdlatego
szczególnie zadbali o specyficzne rozplanowanie domowej przestrzeni i
organizacjiposzczególnychpomieszczeń
Do centralnej części domu nazywanej atrium otoczonej przez
kolejne pomieszczenia i
sypialnie - cabiculum,
prowadziłmały przedsionek –
vestibulum, w którym
umiejscawiano napis
oznajmiający gościowi radość
gospodarza z powodu
zawitania do jego domostwa,
oraz
korytarz –
fausces.
Centralne
miejsce
atrium
zajmowało
impluvium
określane jako płytkie
wgłębienie do którego
spływała woda deszczowa
wykorzystywana następnie
głównie w celu higieny
osobistej. O poranku w atrium
spożywano
posiłek
przynoszonyprzezsłużącychz
culiny- kuchniznajdującejsięw
najodleglejszymzakątkudomu
Takieumiejscowieniemiałona
celu
nierozpraszanie
domowników
zapachami
przyrządzanych
dań
Bezpośrednio za atrium
znajdowało się tablinum
początkowo będące sypialnią
małżeńską ale z czasem
przekształconewmiejscepracy
pana domu prowadzące do
najmniej publicznej części
domu ,ogrodu zwanego hortus.
Plandomurymkiego(ródło„Hitoriaarchitektury
dlawytkich” T.Broniewski)
triumwdomurymkim(ródło„Hitoriaarchitekturadlawytkich” T.Broniewski)
JanaBliniuk
Grupa 1
Rok akademicki 2012/2013
ŻyciecodziennestarożytnychRzymian
5
Nieodstępującodtematudomówwartopokrótcewspomniećo
charakterystycznych dla architektury rzymskiej typów domów dla
bogatszych obywateli nazywanych willą będących rozwinięciem domu
wiejskiego poprzez dodanie pewnych elementów architektonicznych
zaczerpniętychodGreków
Bogacze budowali rezydencje w żyznych okolicach otaczających
Rzymwpobliżuszlakówhandlowychiportówby zapewnićwtensposób
zbytswoichmajątkówWilleskładałysięzkilkunastubudynków , zbudowane
podobnie jak domy wPompejachsłynnymmieścierzymskim zniszczonym w
79 r.n. e. Muryotaczającemajątekziemskiwspierałysięlitymskalistym
podłożu wzgórza Budynek główny był zbudowany z kamienia i cegieł
łączonychzaprawązglinywapnapiaskuizajmowałokoło2 000metrów
kwadratowychWiększość pomieszczeńzajmowałgospodarzwrazzrodziną
natomiast pozostałe budynki stanowiły mieszkanie zarządcy cele
niewolnikówidomkidzierżawcówOdrębnączęśćtworzyłypomieszczenia
gospodarczebudynkisanitarneprasydowinaioliwekpiwniceskłady
narzędziistajnieznacznieoddaloneodbudynkugłównego
Planrymkiejwilli(ródło„TakżyliludieWCeartwieRymkim” P.Miquel)
JanaBliniuk
Grupa 1
Rok akademicki 2012/2013
Rymkievillae(ródło„TakżyliludiewCeartwierymkim” P.Miquel)
  [ Pobierz całość w formacie PDF ]