[ Pobierz całość w formacie PDF ]
HISTORYCZNE BITWY
JAROSŁAW WOJTCZAK
BOYNE 1690
V BELLONA
Warszawa
OD AUTORA
W XVII stuleciu Wyspy Brytyjskie stały się areną dla
dwóch rewolucji, które zmieniły oblicze Anglii. Pierwszą
była angielska rewolucja burżuazyjna (w latach 1649-1652).
Jej konsekwencją były trzy oddzielne wojny domowe,
z których każda reprezentowała oddzielne fazy tego samego
konfliktu. Doprowadziły one do klęski starego porządku
feudalnego, zwycięstwa parlamentu nad królem Karolem I
Stuartem i triumfu surowego purytanina Olivera Cromwella.
W decydującej bitwie pod Naseby (1645 r.) rojaliści stracili
ostatnią szansę pobicia wojsk parlamentu. Od tej pory
rewolucja angielska zbliżała się do punktu kulminacyjnego.
W maju 1646 r. Karol oddał się w ręce swych wrogów. Do
końca pozostał nieugięty, odmówił pójścia na kompromis
i w konsekwencji 30 stycznia 1649 r. został wysłany na
szafot. Anglia stała się republiką.
Próby rządzenia Anglią jako purytańską republiką zakoń­
czyły się niepowodzeniem. Wielu z tych, którzy stanęli na
czele rewolucji, uznało, że tylko król może przywrócić
jedność narodu i uzdrowić życie polityczne kraju. Wkrótce
połączyli oni wysiłki z wiernymi sprawie Stuartów rojalis-
tami i doprowadzili do osadzenia na tronie syna straconego
króla, Karola II. Decyzji o restytucji monarchii naród
angielski nigdy nie żałował. Karol II rządził do 1685 r.
 Okres jego panowania charakteryzowały spory dotyczące
religii i zakresu władzy królewskiej, ale większość Ang­
lików wyciągnęła wnioski z minionego okresu i nie doszło
do nowej wojny domowej. Następcą Karola II został jego
młodszy brat Jakub II, dotychczasowy książę Yorku. Za
krótkiego panowania ultrakatolickiego i profrancuskiego
Jakuba konflikt osiągnął szczyt. Pozbawiony poparcia swych
protestanckich poddanych, Jakub stracił tron w wyniku
bezkrwawego przewrotu w 1688 r. i musiał uciekać za
granicę, gdzie szukał pomocy u francuskiego „Króla
Słońce”, Ludwika XIV.
Rewolucja, która pozbawiła władzy Jakuba II miała
charakter zupełnie odmienny od poprzedniej. „Wspaniała”
lub „Chwalebna rewolucja” z 1688 r.
(The Glorious Revo­
lution
1688) zawdzięcza nazwę temu, że dokonała się bez
rozlewu krwi i stanowiła wydarzenie przełomowe w dzie­
jach angielskiego konstytucjonalizmu. Poprzez słynną Kartę
Praw z 1689 r.
(Bill of Rights
1689) wykluczała objęcie
tronu przez katolika oraz gwarantowała Anglikom nienaru­
szalność praw obywatelskich i politycznych, a co najważ­
niejsze, zapewniła polityczną dominację parlamentu nad
królem. Nowi władcy Anglii, protestancki król Wilhelm III
Orański i jego antykatolicka żona królowa Maria II, przyjęli
wszystkie te warunki. Król pozostał najważniejszą i najbar­
dziej wpływową osobą w kraju, ale uczyniono pierwszy
krok w kierunku rządów demokratycznych. Odtąd to
wyborcy, a nie monarcha, mieli powoływać organ rządzący
krajem. Siły starego porządku nie skapitulowały od razu.
Zdobyczy rewolucji trzeba było bronić w walce. Tym
razem los rewolucji dopełnił się na zielonych polach
Irlandii, gdzie stronnicy Jakuba II mieli największe wpływy.
Pięknego letniego dnia 1 lipca 1690 r., na brzegach
irlandzkiej rzeki Boyne, doszło do decydującego starcia
pomiędzy Jakubem II, wspartym bronią i posiłkami fran­
cuskimi, a armią jego zięcia Wilhelma III. Po przegranej
nad Boyne zwolennicy Jakuba przez 50 lat starali się
odzyskać tron dla katolickich Stuartów, dopóki ich sprawa
nie została ostatecznie pogrzebana w 1746 r. na krwawym
wrzosowisku Culloden Moor, niedaleko Inverness w pół­
nocnej Szkocji.
Przyczyny, przebieg i skutki rewolucji angielskiej oraz
wojny domowej przedstawiłem w książce pt.
Naseby 1645,
wydanej w serii „Historyczne Bitwy” przez Dom Wydaw­
niczy Bellona w roku 2000. Teraz, Drogi Czytelniku,
oddaję w Twoje ręce kolejną pozycję, która stanowi
kontynuację tamtego tomu.
Jarosław Wojtczak
[ Pobierz całość w formacie PDF ]